سولفات روی
سولفات روی چیست؟
روی عنصریست که به میزان اندک اما حیاتی برای گیاه ضروریست است. فلز روی باعث صورت گرفتن فعالیتهای فیزیولوژیک در گیاهان میشود این فعالیت ها تاثیر به سزایی در فرایندهای تشکیل قند، فتوسنتز، سنتز پروتئین، حاصلخیزی و رشد و مقاومت در برابر بیماری دارند. چنانچه گیاه با کمبود روی مواجه شود، این فعالیتهای فیزیولوژیکی به خوبی صورت نمیگیرند و درنتیجه سلامت و حاصلخیزی گیاه به طرز قابل توجهی کاهش پیدا میکند که موجب پایین آمدن کیفیت محصول و افت آن میگردد.
روی در بخش عمده ای از آنزیمهای گیاهی نقش کاتالیزور را بازی میکند. وجود عنصر روی به دلیل تاثیر بر فعالیت آنزیمهای هیدروژناز و کربونیک انیدراز، تثبیت ساختارهای ریبوزومی و سنتز سیتوکروم، در متابولیسم گیاه بطور قابل توجهی تعیین کننده است. بطور کلی آنزیمهای گیاهی که توسط روی فعال می شوند در حفظ یکپارچگی ساختار غشای سلولی، سنتز پروتئین ، متابولیسم قندها ، تنظیم سنتز هورمون اکسین و تشکیل گرده دخیل هستند.
تنظیم بیان ژن در گیاهان میتواند تا حد قابل توجهی گیاه را در تحمل تنشهای مقاوم سازد، وجود روی بطور مستقیم در تنظیم بیان ژن نقش دارد.
روی همچنین در ساختار بسیاری از آنزیمهای مربوط به سوخت و ساز گیاه نقش اساسی دارد. مقدارRNA و ریبوزم موجود در سلولها در اثر کمبود روی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. وجود روی برای ساخته شدن اسید آمینه تریپوفان که در تولید اکسین دخالت دارد ضروری است. چنانچه درصورت کمبود روی گیاه دچار فقدان اکسین IAA شود، این مسئله منجر به عدم رشد دیواره سلولی و در نتیجه کاهش جذب آب در گیاه خواهد شد. بدین ترتیب میتوان گفت که روی قدرت جذب و انتقال آب توسط گیاه را تنظیم میکند و همچنین تا حدی میزان مخرب تنشهای کوتاه مدت و گرما را کنترل میکند. از دیگر نقشهای روی میتوان به حفظ موقعیت ساختاری ماکرومولکولهای درون غشا و حفظ یکپارچگی غشاهای سلولی، و همچنین موثر در سیستمهای انتقال اشاره کرد.
ﺳﻮﻟﻔﺎت روي در ﺧﺎكﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻮر بیش از حد وجود دارد، ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ اﺛﺮات ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﺑﻮر میشود.
انتقال روی در گیاه :
در گیاهان انتقال روی از ریشه به ساقه و برگ بوسیله آوندهای چوبی انجام میشود. جابجایی روی، همچنین، از برگهای پیرتر به برگهای جوانتر در زمان نمو دانه نیز صورت میگیرد.
روی در خاک :
مقدار کل روی در خاک میتواند از ده تا سیصد میلیگرم در کیلوگرم متغیر باشد.
پی اچ خاک در حلالیت روی بسیار موثر است. بصورتیکه هر چه خاک قلیایی (آهکی) باشد جذب روی برای گیاه دشوار تر میگردد. وجود ترکیباتی چون یونهای هیدروکسید و کربنات باعث تشکیل هیدروکسید روی و کربنات روی میشود که کاهش میزان حلالیت و جذب روی را برای گیاه در بردارد.
مقادیر بالای فسفر نیز میتواند موجب کمبود روی شود زیرا علاوه بر کاهش قدرت حلالیت، مانع از رشد ریشه گیاه شده و گیاه قادر نخواهد بود به منابع روی موجود در نواحی عمیقتر خاک دسترسی داشته باشد.
وجود مقادیر بیش از حد یون مس نیز قابلیت دسترسی گیاه به روی را کاهش میدهد به این دلیل که جذب هر دو یون با مکانیزم مشابهی صورت میگیرد. از آنجاییکه مکانیسم جذب یون مس و روی مشابه است، بنابراین مقادیر بیش از حد یون مس میتواند عامل کمبود روی برای گیاه باشد.
استفاده از سولفات روی در خاکهایی شور با پی اچ بالا و آهکی میتواند بسیار مفید واقع شود. زیرا سولفات روی قادر است پی اچ را کاهش داده و به این صورت آن را کنترل کند در نتیجه جذب مواد مغذی برای گیاه تسهیل میشود.
بیشترین قسمت روی موجود در خاک، بدلیل موقعیت قرارگیری خاص، غیر قابل دسترس برای گیاه میباشد و استفاده از منبع روی خارجی برای خاصلخیزی خاک اهمیت ویژه‌ای دارد.
کمبود روی در کشاورزی :
تشخیص کمبود روی در خاک زیر کشت بسیار ساده است. معمولاً بررسی و تجزیه خاک زیرکشت و برگهای گیاه نتایج قابل قبولی در مورد کمبود روی میدهد و هنگامی که گیاه دچار کمبود روی باشد، میتوان به کمک روشهای متعددی برای بهبود سریع و مؤثر کمبود روی اقدام نمود.
کمبود روی خاک، بسته به حساسیت گیاهان، تاثیرات مخربی با درجات متفاوتی خواهد داشت. گیاهانی چون برنج، سویا، ذرت، گندم، نخود، انگور حساسیت بیشتری را نسبت به کمبود روی نشان میدهند درحالیکه بعضی دیگر از محصولات مانند هویج، جو و سایرگیاهان علوفه ای نسبت به کمبود روی مقاومت بیشتری دارند.
از دلایل بروز کمبود روی میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
- آهکی بودن خاکهای زراعی، PHبالا
- وجود غلظتهای بالای بیکربنات در آب آبیاری بدلایلی چون خشکسالیهای پی در پی
- مصرف غیر اصولی و بیش از نیاز کودهای فسفات که منجر به کاهش رشد ریشه گیاه وهمچنین کاهش قدرت حل شوندگی روی در خاک میگردد.
- عدم استفاده صحیح از کودهای حاوی روی یا سولفات روی
علائم کمبود روی در گیاهان مختلف :
لکه های سوخته در بین رگبرگها، رنگ زرد در برگهای نسبتاً مسن‌تر وحتی برگهای جوان، کوچک ماندن گیاه، برگهای جوان در انتهای شاخه‌ها که بصورت رُزت در می آیند، خشک شدن بعضی از بافتهای گیاه، تأخیر در رسیدن محصول و رشد نامناسب از علایم کمبود روی است.
از سایر علائم کمبود روی می توان به کوتولوگی و کم‌شدن فاصله میان گره ها، زردی برگهای جوان، دفرم شدن و پیچیدن حاشیه برگها و همچنین کاهش کیفیت میوه ها اشاره کرد.
لازم به یادآوری است که مقدار روی با سن گیاه رابطه معکوس دارد. بعبارت دیگر گیاهان مسن مقدار روی کمتری دارند و علائم کمبود در آنها شدیدتر است.
خسارات ناشی از کمبود روی:
ریختن میوه ¬های درختان در طول تکامل آنها از مهمترین خسارات کمبود روی است. در این شرایط گاهاً تا 80 درصد میوه درختان ریزش خواهد داشت. در مرکبات کمبود روی با ضخیم شدن پوست و سفید شدن پیدا میکند. طبیعتا چنین محصولاتی قابلیت عرضه به بازار را نخواهند داشت. برای مثال در مورد درختان سیبی که به کمبود روی دچار شده باشند، در شدیدترین حالت سیب بسیار کوچک شده و به اندازه گردو می¬شود.
پیشگیری و درمان :
معمولا کمبود روی در باغهای جدیدی که اراضی آنها بکر یا تسطیح شده باشد مشاهده شده است، به همین منظور توصیه میشود که قبل از کشت ، وضعیت روی را در خاک چنین زمینهایی مورد بررسی قراردهید و در صورت کمبود نسبت به اصلاح آن بصورت کاملا تخصصی و مبتنی بر اصول علمی اقدام کنید.
از آنجاییکه روی میبایست به صورت محلول و به شکل کاتیون دو ظرفیتی Zn+2 جذب گیاه شود، دو ترکیب کلات روی یا سولفات روی برای اصلاح کمبود روی توصیه میشوند.
علایم بیشبود روی:
در خاکهایی با پی اچ پایین ممکن است بیشبود روی اتفاق بیفتد. مهمترین علامت بیشبود روی عبارتست از تغییر رنگ شبکه رگبرگ¬های برگ به رنگ سبز تیره.
قویا توصیه میشود استفاده از هر نوع کود را بر اساس نتیجه آزمون خاک، و صرفاً با نظر کارشناسان و مهندسین سازمان جهاد کشاورزی منطقه خود انجام دهید.
استفاده از کود سولفات روی شرکت دزپارت گوهر کیمیا سپهر توصیه میشود زیرا:
- بدلیل حلالیت بالا میتواند بهترین منبع تامین روی در کشت هیدروپونیک است.
- کشاورزان میتوانند این کود را بطور محلولپاشی در آبیاریهای قطره ای و بارانی استفاده کنند.
- عناصر سنگین که دشمن سلامت انسان و گیاه است در پروسه تولید این کود حذف شده اند.